Zaburzenia osobowości objawiają się przewlekle trwającym, zniekształconym, dysfunkcyjnym wzorcem zachowań i/lub przeżywania. Może dotyczyć obszaru poznawczego, afektywnego, interpersonalnego czy kontroli impulsów. Sztywność, stabilność i powszechność tych wzorców powoduje zwykle pogorszenie funkcjonowania najczęściej już w życiu dorosłym. Bywa trudne do rozpoznania, zwłaszcza przez osobę cierpiącą z powodu któregoś z tych zaburzeń, gdyż nie wiążą się one najczęściej bezpośrednio z jakimś objawem, jak to jest w przypadku np. nerwic. Zaburzenia osobowości odciskają natomiast nierzadko piętno na naszych relacjach z innymi i ze światem. Sprawiają, że trudno nam w sposób satysfakcjonujący realizować się w najistotniejszych obszarach naszego życia. Trudno jest nieraz zmienić swój sposób myślenia, odczuwania czy działania. Często mówimy: tacy właśnie jesteśmy, taki mamy sposób bycia czy charakter. Jeśli jednak nasze cechy osobowości sprawiają, że nie jesteśmy w stanie zbudować trwałego związku, kolejny raz tracimy pracę, często przez nasz temperament i wybuchowe emocje niszczymy ważne dla nas relacje, to może warto pomyśleć nad podjęciem pracy nad naszą osobowością. Psychoterapia jest jak dotąd najskuteczniejszą formą pomocy w tym zakresie.
Wymienia się następujące rodzaje tych zaburzeń:
paranoiczne zaburzenie osobowości - cechuje się brakiem zaufania i podejrzliwością wobec innych. Motywy postępowania ludzi w otoczeniu oceniane są jako wrogie.
schizoidalne zaburzenie osobowości - to uczucia wyobcowania, izolacji w relacjach międzyludzkich, ograniczenie spontanicznych reakcji, również emocjonalnych, w kontaktach interpersonalnych.
dyssocjalne zaburzenie osobowości – objawia się nieadekwatnym, antysocjalnym zachowaniem, wyrażaniem pogardy dla powszechnie akceptowanych norm i zasad, brakiem poczucia odpowiedzialności za swoje czyny, uczuciową pustką, zachowaniami agresywnymi
osobowość histrioniczna – cechuje się chwiejną emocjonalnością oraz silną potrzebą zwracania na siebie uwagi. W kontaktach z innymi ludźmi ich zachowanie cechuje często skłonność do teatralności, dramatyzowania, przesadnych reakcji emocjonalnych. Sposób mówienia jest zazwyczaj barwny, ale mało konkretny. Osoby te są skłonne postrzegać relacje z innymi jako dużo bardziej intymne i wyjątkowe niż są one w rzeczywistości.
osobowość anankastyczna – cechuje się przesadną sumiennością, dokładnością, dbałością o szczegóły, pedanterią. Osoba o takiej strukturze wielokrotnie dużo wysiłku wkłada w kontrolowanie, poprawia i sprawdza każdą rzecz, trudno jej natomiast dostosować się do sytuacji spontanicznych, nieokreślonych za pomocą reguł i standardów. Osobowość anankastyczna określana jest również jako: obsesyjno – kompulsyjna.
osobowość zależna – charakteryzuje się występowaniem zachowań, których główną cechą jest stała zależność od innych – od ich obecności, porad, a nawet decyzji. Osoba taka ma silną potrzebę bycia stale z kimś w bliskim kontakcie (fizycznym, ale też np. telefonicznym). Te kontakty mają zmniejszyć lęk i wewnętrzne napięcie, jakie osoba zależna odczuwa gdy pozostaje zdana na siebie. Bez braku opieki, oparcia, kontroli ze strony innych, taka osoba czuje się nieswojo, bezradnie, niepewnie, ma wewnętrzne poczucie, że bez drugiej osoby nie jest w stanie przetrwać. Osobowość zależna często odczuwa lęk przed odrzuceniem, dlatego ulega potrzebom i oczekiwaniom otoczenia, rezygnując z własnych pragnień.
osobowość chwiejna emocjonalnie – wyróżnia się dwa typy tego zaburzenia:
typ impulsywny – cechuje się brakiem kontroli swoich impulsów, reaguje gwałtownie i agresywnie na krytykę (eksplozje behawioralne), bardzo niestabilny emocjonalnie;
typ borderline (z pogranicza) – osobne omówienie tego zaburzenia w zakładce.
osobowość unikająca (lękliwa) – charakteryzuje ją uporczywe uczucie napięcia i niepokoju w kontaktach interpersonalnych, nieśmiałość, silny lęk przed odrzuceniem, ogromna wrażliwość na krytykę i ocenę. Może występować poczucie niższej wartości, niedopasowania, braku akceptacji ze strony innych. Te wszystkie obawy wpływają na niechęć do nawiązywania bliskich relacji z innymi, do wchodzenia w związki.